پيمان حاج محمود عطار* یک وکیل دادگستری
به‌طورکلی برای دفاع ازموکل خويش درامورحقوقی و کیفری، نیازمندبرخي از مهارت‌هاي ضروری است. ولی مهارت‌های یک وکیل درامورکیفری، بامهارت‌هاي يك وكيل درامورحقوقی، تاحدودی متفاوت است. دراین نوشتار قصدداریم به تفاوت این مهارت‌ها بپردازیم.
درگفتارنخست به مهارت‌هاي وکیل دردفاع ازحقوق شاکی خواهیم پرداخت و درگفتاردوم به مهارت‌هاي وکیل دردفاع ازحقوق متهم.
مهارت‌هاي وکیل دردفاع ازحقوق شاکی
بررسی روانشناختی موکل:
موکل ازطرق مختلفی به وکیل معرفی می‌شود. به وسیله اقوام، دوستان و آشنایان، قضات وکارمندان دادگستری، موکلین فعلی و سابق و حتی طرفين دعوی که قبلا مغلوب وکیل شده و درضمن دعوی، امانت‌داري وصداقت او را نسبت به موکلش (که طرف دعوی ایشان بوده) آزموده‌اند.
موکل به هرطریقی که معرفی شود ابتدا، وکیل بایددردفترخودیک قرارملاقاتی با او بگذارد و درهنگام دیداربا آرامش و خونسردی، به همه سخنان او گوش فرادهد.کسی که به عنوان شاکی به دفتریک وکیل دادگستری مراجعه کرده‌است،درحقیقت به اوپناه آورده، خودش رادراستیفای حقوق تضییع شده خود ناتوان یافته و اکنون باتظلم خواهی به یک وکیل، می‌خواهدازطریق او، حق خودرا بستاند.
پس درمرحله اول آرامش و متانت وکیل درشنیدن حرف‌ها و مشكلات موکل خويش و یادداشت برداری ازنکات مهم و کلیدی این سخنان ازضروریات کاری وکیل است. این موضوع چند فایده مهم دارد: اولا باشنیدن حرف‌ها و صورت مسئله ابرازی موکل، استراتژی کاری وکیل درچگونگی دفاع ازموکل مشخص می‌شود. ثانيا شنیدن سخنان موکل، سرآغاز ورود به دعوایی است که احیانا وکیل باید به وکالت ازشاکی مطرح كند و مسلما بدون شنیدن گفته‌های وی این امر ميسر نیست.ثالثا درخلال شنیدن بیانات موکل، راست گویی یا دروغ گویی و احیانا تعارض‌گویی موکل آشکارخواهدشد. درمرحله بعدوکیل بایدازموکل بخواهد مدارک و دلایلی که تاییدکننده سخنان اوست به وکیل ارائه کند. دربرخی مواقع موکل درجلسه نخستی که به دفتروکیل مراجعه مي‌كند نمی‌داندکه باید همه مدارک و مستندات لازم برای اقامه دعوی را همراه خود داشته باشد و هیچ مدرکی همراه خود به دفتروکیل نمي‌برد. دراین حالت وکیل پس از شنیدن اظهارات و گفته‌های موکل و تقریرنکات مهم آن، باید فرم تحقیق ازموکل را به او داده و از وي بخواهدکه فرم را براساس خواسته‌های درون آن پركرده و ذیل آن رامضا كند.
درفرم تحقیق ازموکل بایداطلاعات شخصی و شناسنامه‌ای موکل و نشانی و شماره تلفن وی و همچنین موضوع و اتهامی که می‌خواهددرآن راستا شکایت کند و طرف شکایت و مشخصات کامل وی خواسته شود. اگرمدارک ومستندات موکل درهمان جلسه همراهش بودکه اصل آنها را باید وکیل رویت کرده و ازآنها را تصویر‌برداری کند وپرونده‌ای دراین راستا به‌نام موکل خود دردفترتشکیل دهد. دراین مرحله با تطبیق مدارک ابرازی موکل باشنیده‌های او، وکیل می‌تواند از بعد روانشناختی ادعای شاکی (موکل)را ارزیابی کند که نامبرده در پایمال شدن حق خويش تاچه اندازه راستگو بوده وتاچه میزان دراین راستا تقصیرمتوجه خود اوست. همچنین دراین مرحله باید وکیل باتوجه به اظهارات موکل ومدارک ابرازی وی بررسی كندکه ازطریق چه عنوان اتهامی می‌تواند به وکالت ازموکل اقامه دعوی كرده و ضریب موفقیت خودرا نیز بسنجد و درصورتی که ضریب این پیروزی بالا بود اقدام به اخذوکالت ازموکل كند. هنگامی که وکیل با توجه به گفته‌های موکل و بررسی مدارک و اسناد ارائه شده دارا‌بودن وصف کیفری موضوع و ادعای شاکی را احراز کرد بایدنخست احتمال و امکان عدم انطباق نظر قضایی قضات رسیدگی کننده با نظر وی را ازحیث کیفری بودن موضوع شکایت یا حقوقی بودن آن و احتمال عدم توفیق در پرونده کیفری را به وی گوشزد كند. این اصل یکی از تکالیف وکلا دررابطه با پرونده‌های وکالتی است زیرا بسیار دیده شده است که درموضوعی خاص وکیل شاکی با چیدمان یک فرمول قضایی که به نظر خود وی فرمول کاملی بوده موضوعی را درقالب یک شکایت و دعوای کیفری طراحی و به دادسرا جهت تعقیب کیفری طرف مقابل موکلش تقدیم می‌کند ولی پس از تشکیل پرونده و برگزاری جلسه رسیدگی واستماع اظهارات طرفین و رویت مدارک ودلایل آنان ازدید قاضی رسیدگی کننده ادعای مطروحه وکیل شاکی فاقد وصف کیفری تلقی شود. پیش بینی این موضوع را وکیل شاکی باید درهنگام دریافت وکالتنامه وعقدقرارداد حق الوکاله به او یادآور شود.
*وكيل دادگستري
روزنامه قانون 26/8/92