ساناز فرهنگ
وکیل پایه یک دادگستری و عضو کمیته حقوقی
انجمن حمایت از حقوق کودکان *
در باب حقوق کودک مطالب زیادی به رشته تحریر درآمده ولی دراین عرصه مباحث ناگفته فراوانی وجود دارد، زیرا که این فرشتگان زمینی معصوم و عاری از هرگونه ناپاکی دارای حقوق مدون و غیر مدون فراوانی هستند، کودکان عصاره وجودی انسان و ثمره زندگی هستند و همان‌طور که انسان موجود کریم و قابل احترامی‌است کودکان نیز قابلیت و شایستگی تکریم را دارا هستند. بنابراین لازم و واجب است که در هر برهه زمانی بر حقوق آنها توجه ویژه مبذول داشته و رعایت آن جزو لاینفک زندگی روزمره ما قرار گیرد طبق شریعت مقدس اسلام که خوشبختانه یکی از منابع اصلی تدوین قانون ماست سفارشات فراوانی شده که در این باره چند سطری در باب حقوق این موجودات الهی از منظر اسلام و تطبیق آن با قانون سخن می‌گوییم:
از نظر عرف دوره کودکی پس از نوزادی شروع تا رسیدن به سن قانونی ادامه می‌یابد و حد فاصل میان نوزادی و نوجوانی را عرف عام، دوره کودکی می‌گویند و از منظر حقوقی صغیر کسی است که به حد بلوغ نرسیده باشد این شخص از تصرفات در اموال خود ممنوع خواهد بود هر چند که تصرفات و اقداماتش در نهایت سود و صلاح باشد.
حال مبحث حقوق کودک یکی از چالش‌های بحث‌برانگیز عصر ماست و وظیفه تک تک آحاد جامعه است که از این معصوم ترین و بی‌دفاع‌ترین موجود الهی در عرصه خاکی حفاظت كنند.
لازم است که ما به‌عنوان شهروند نسبت به اجرای قانون و رعایت آسیب‌پذیرترین اقشار جامع یعنی کودکان حساس باشیم تا قربانی در جهالت فقر فرهنگی و اجتماعی و ... نشوند. کودک آزاری در ایران روند صعودی دارد در حالی است که مداخلات مرتبط با کودکان اغلب ناکافی، اورژانسی ودیر هنگام است نداشتن والدین یا هر دو، بد سرپرستی، فقر شدید در میان این کودکان مشترک است.کودک آزاری جرم عمومی‌است و مدعی‌العموم می‌تواند نسبت به این جرم شکایت کند و کودک آزار را به کیفر برساند.
کودک آزاری معلولی نشأت گرفته از چند قسمت است:
فقر اقتصادی، ناآگاهی نسبت به حقوق کودک، نداشتن سیاست‌های اجتماعی منسجم و تدوین شده و توجه نکردن به اهمیت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی باعث شده است که شاهد موارد کودک آزاری باشیم.
اولین گام: شناسایی عواملی که به این پدیده منجر می‌شود، اطلاع رسانی و آگاه‌سازی والدین درباره موارد کودک آزاری نقد الگوهای تربیتی سنتی در افکار عمومی‌وسپس استفاده از مکانیسم‌های اجباری، ریشه‌یابی و مداخله چند جانبه دراین پدیده را نیز باید مدنظر قرار داد. ضعف قانون، در مکانیسم‌های اطلاع رسانی موارد کودک آزاری و آموزش در آن و ناآگاهی والدین در تشخیص حقوق و نیازهای کودک است.
نگهداری از کودک هم حق و هم تکلیف است اسلام، حقوق کودک را در زمان تشکیل اولین هسته وجود او به رسمیت شناخته است کودکان باید از حقوق ممتاز و ویژه‌ای برخوردار باشند به‌گونه‌ای که رفاه، آزادی، خوشبختی و عقاید آنها به رسمیت شناخته شود و امکانات و وسایل ضروری برای پرورش روحی و روانی و جسمی‌و بدنی آنان مهیا شود. از جمله می‌توان به حقوق ذیل استناد كرد از جمله: حق برخورداری او از خانواده‌ای منسجم است (فقدان هویت دقیق موجب عدم حمایت پدر وبستگان می‌شود) ضروری‌است که خانواده مورد حمایت قانونگذار قرار گیرد تا کودک در کانون آن آرامش، رشد و تعالی یابد از دیگر حقوق کودک، حق تربیت او مطابق با آداب صحیح قانونی، اسلامی‌و روانشناسی است در اسلام سروری، اطاعت و مشارکت در تصمیم از آداب تربیتی کودک محسوب می‌شود، حقوق کودکان متناسب با جنسیت، سلامت و معلولیت ذهنی یا استعدادهای درخشان بايد مد نظر قرار گیرد از جمله حقوق کودک بر والدین، حق حمایت از آنان در ارضاي نیازهای جنسی از طریق معقول و مشروع و انسانی و اخلاقی است بنابراین مطابق دستورات اسلامی، تسهیل ازدواج فرزندان از جمله حقوق آنان بر پدر و مادر و نیز بر دولت است که کوتاهی دراین زمینه طبق آمار اعلامی‌آثار تأسف بار فروانی در تولد کودکان بی سرپرست و طلاق ... دارد. لازم به ذکر است جلوگیری از بلوغ زود رس کودکان (از طریق نظارت بر رفتار کودکان از اوجب واجبات بوده و جلوگیری از این امرکه کودک ناظر رفتارهای جنسی بزرگسالان باشد یا از طریق رسانه‌های تصویری، کتب، مجلات، موسیقی یا هر امر دیگری که کودک را به سمت رفتار جنسی خارج از چارچوب عرف و ازدواج بکشاند اکیدا ممنوع است. از دیگر حقوق وی می‌توان به اختصار به موارد ذیل اشاره كرد: حق بهره‌مندی از نام سالم و زیبا، تأدیب و آموزش، زندگی شایسته، درخورخانواده شناخت نسب واقعی خود، بهره‌مندی از سلامت در دوران بارداری و تولد سالم، تغذیه مناسب، پوشاک مناسب، محیط زیست امکانات تفریحی، آموزشی، بهداشتی، معافیت از اشتغال و به کار گماشتن در سنین کودکی و قبل از سن مناسب کار بهره‌مندی از حمایت قانونی و حمایت‌های مورد نیاز متناسب با شخصیت وی و رعایت عدالت فی مابین کودکان در یک خانواده که دراین مورد می‌توان به حدیث شریفه نبوی اشاره كرد که اذعان می‌دارد خداوند دوست دارد میان فرزندان خود حتی در بوسیدن آن به عدالت رفتار کنید. آنچه گفته شد تنها بخش اندکی از حقوق به رسمیت شناخته شده کودکان بر مبنای شریعت مقدس اسلام است.
* روزنامه قانون 27/8/92