گروههای خبری:
نويسنده: آيت الله سيدمصطفي محقق داماد در نشست سالانه انجمن علمي اخلاق در علوم و فناوري كه در محل سالن همايش هاي مركز دايره المعارف بزرگ اسلامي با عنوان اخلاق، فقه و آسيب هاي اجتماعي برگزار شد، آيت الله دكتر سيد مصطفي محقق داماد درباره رابطه فقه اسلامي و اخلاق سخنراني كرد.ايشان ضمن اشاره به تاريخ تكوين اخلاق اسلامي و پيروي تاريخي متفكران مسلمان از رويكرد اخلاقي يونان باستان در قرون اول اسلامي و تلاش آنها براي منطبق كردن الگوي اخلاق اسلامي با آنچه فلاسفه يونان باستان گفته اند، به نقش بي بديل امام محمدغزالي در توجه به اين نقيصه تاريخي و تلاش وي براي ارائه رويكرد اسلامي به اخلاق به ويژه در كتاب معروف احياء العلوم پرداختند و تاكيدكردند كه در سال هاي بعد كار غزالي توسط فيض كاشاني از علماي برجسته شيعه و با اضافه شدن ادبيات اهل بيت عصمت و طهارت (س) در كتاب مهجه البيضاء في احياء الاحياء تكميل شد.در ادامه اين استاد حوزه و دانشگاه به تقسيم بندي علامه طباطبايي در الميزان براي انواع مختلف اخلاق پرداختند و به گفته ايشان علامه طباطبايي در الميزان از سه نوع اخلاق صحبت به ميان آوردند: اول اخلاق فلسفي كه بيشتر از كارهاي فلسفي ارسطو در حوزه اخلاق سخن گفته اند، دوم اخلاق ساير اديان كه بيشتر مبتني بر رويكرد بهشت و جهنم است و سوم طرح اخلاق كه بيشتر بر ادبيات عرفاني نزديك است.در ادامه بخش عمده سخنان رييس گروه فقه پزشكي مركز تحقيقات اخلاق و حقوق پزشكي به ارائه يك نظريه جديد در حوزه اخلاق اسلامي اختصاص داشت. ايشان افزودند: محور دستورات شريعت با محور دستورات اخلاقي متفاوت است، در شريعت، محور دستورات اصل «عدالت» است حال آنكه در حوزه اخلاق بخش «احسان» محوريت دارد. ايشان در ادامه به دو رويكرد حداقل و حداكثري از شريعت اشاره كردند و افزودند كه در شريعت به معناي اعم تمام اعمال و رفتارهاي انسان داراي حكمي مخصوص است و اعمال در چارچوب واجب، مستحب، مكروه، مباح و حرام دسته بندي مي شوند از اين رو در چنين رويكردي جايي براي اخلاق به عنوان حوزه يي جداگانه باقي نمي ماند و اخلاق درون همين شريعت جاي مي گيرد. اما در رويكرد اخص و حداقلي به شريعت چنين نيست، همان طور كه در قرون اول اسلام دوره اول قرآني دسته بندي احكام به شكل پنجگانه فوق نبوده است احكام واجب و حرام مدنظر در معناي اخص آن قرار مي گيرند كه مي توان آنها را حوزه اخلاق به حساب آورد.اين حقوقدانان برجسته ضمن اشاره به آيه شريفه «ان الله يامر بالعدل و الاحسان» عدالت را محور اصل شريعت و فعاليت دانستند و افزودند: هرچيزي كه با اين اصل متعارض باشد در شريعت جايي ندارد ايشان در ادامه به اين نكته اشاره كردند كه با وجود اهميت بحث عدالت مي توان ادعا كرد كه اين اصل حداقل هدف رسالت پيامبر عظيم الشان اسلام است و هدف اصل رسالت پيامبر (ص) رساندن زندگي به «فراعدالت» است كه در احياي مكارم اخلاق تجلي مي يابد. ايشان در ادامه ضمن اشاره به حديثي از امام علي (ع) در حكمت 231 نهج البلاغه كه مي فرمايند «العدل الايضان و الاحسان التفضل» به موضوع فضل و تفضل اشاره كردند و احسان و تفضل را فراي عدالت دانستند. ايشان جهان بيني اخلاقي قرآن را بر پايه احسان و تفضل و شريعت را در معناي اخص آن حداقل ضروريات اخلاقي دانسته و آرمان گرايي و آيده آل هر اخلاقي را فراتر دانستند.ايشان در ادامه ضمن امعان نظر «زندگي محسنانه» به عنوان زندگي اخلاقي به تكرار 15 مرتبه يي كلمه «محسنين» در قرآن اشاره و خاطرنشان كردند كه براساس آيه شريفه «ان رحمه الله قريب من المحسنين» مي توان گفت فردي كه تنها به تكاليف عمل مي كند معشوق خداوند متعال نمي تواند قرار بگيرد.استاد محقق داماد در ادامه سخنراني مبسوط شان به حسن ايمان از ديدگاه اسلام اشاره كردند و افزودند در حالي كه در مسيحيت ايمان براساس عشق و حب تعريف مي شود در اسلام ايمان مبتني بر «معرفت» است و از آنجا كه معرفت يعني «متحد شدن با همه خوبي ها»، مومن بودن واقعي را مستلزم كسب فضايل و ميقات الهي از جمله «ودود و دوستي و بخشندگي (عفو كردن)» دانستند و كينه ورزي را متعارض با ايمان واقعي قلمداد كردند. ايشان درباره بحث عفو به موضوعي فراتر از آن با عنوان صفه اشاره كردند كه به معني عفو كردن و فراموش كردن موضوع است.در پايان استاد محقق داماد برخورد اخلاقي با مهاجران را از مصاديق احسان دانستند و با اشاره به تاريخ صدر اسلام كه مسلمانان مدينه، مهاجران را بر خودشان ترجيح مي دادند، به نحوه برخورد با مهاجران افغاني در ايران آن را به عنوان نمونه و مصداقي از حركت محسنانه برشمردند. □ روزنامه اعتماد، شماره 2861 به تاريخ 7/10/92، صفحه 7 (انديشه)
نويسنده: آيت الله سيدمصطفي محقق داماد
در نشست سالانه انجمن علمي اخلاق در علوم و فناوري كه در محل سالن همايش هاي مركز دايره المعارف بزرگ اسلامي با عنوان اخلاق، فقه و آسيب هاي اجتماعي برگزار شد، آيت الله دكتر سيد مصطفي محقق داماد درباره رابطه فقه اسلامي و اخلاق سخنراني كرد.ايشان ضمن اشاره به تاريخ تكوين اخلاق اسلامي و پيروي تاريخي متفكران مسلمان از رويكرد اخلاقي يونان باستان در قرون اول اسلامي و تلاش آنها براي منطبق كردن الگوي اخلاق اسلامي با آنچه فلاسفه يونان باستان گفته اند، به نقش بي بديل امام محمدغزالي در توجه به اين نقيصه تاريخي و تلاش وي براي ارائه رويكرد اسلامي به اخلاق به ويژه در كتاب معروف احياء العلوم پرداختند و تاكيدكردند كه در سال هاي بعد كار غزالي توسط فيض كاشاني از علماي برجسته شيعه و با اضافه شدن ادبيات اهل بيت عصمت و طهارت (س) در كتاب مهجه البيضاء في احياء الاحياء تكميل شد.در ادامه اين استاد حوزه و دانشگاه به تقسيم بندي علامه طباطبايي در الميزان براي انواع مختلف اخلاق پرداختند و به گفته ايشان علامه طباطبايي در الميزان از سه نوع اخلاق صحبت به ميان آوردند: اول اخلاق فلسفي كه بيشتر از كارهاي فلسفي ارسطو در حوزه اخلاق سخن گفته اند، دوم اخلاق ساير اديان كه بيشتر مبتني بر رويكرد بهشت و جهنم است و سوم طرح اخلاق كه بيشتر بر ادبيات عرفاني نزديك است.در ادامه بخش عمده سخنان رييس گروه فقه پزشكي مركز تحقيقات اخلاق و حقوق پزشكي به ارائه يك نظريه جديد در حوزه اخلاق اسلامي اختصاص داشت. ايشان افزودند: محور دستورات شريعت با محور دستورات اخلاقي متفاوت است، در شريعت، محور دستورات اصل «عدالت» است حال آنكه در حوزه اخلاق بخش «احسان» محوريت دارد. ايشان در ادامه به دو رويكرد حداقل و حداكثري از شريعت اشاره كردند و افزودند كه در شريعت به معناي اعم تمام اعمال و رفتارهاي انسان داراي حكمي مخصوص است و اعمال در چارچوب واجب، مستحب، مكروه، مباح و حرام دسته بندي مي شوند از اين رو در چنين رويكردي جايي براي اخلاق به عنوان حوزه يي جداگانه باقي نمي ماند و اخلاق درون همين شريعت جاي مي گيرد. اما در رويكرد اخص و حداقلي به شريعت چنين نيست، همان طور كه در قرون اول اسلام دوره اول قرآني دسته بندي احكام به شكل پنجگانه فوق نبوده است احكام واجب و حرام مدنظر در معناي اخص آن قرار مي گيرند كه مي توان آنها را حوزه اخلاق به حساب آورد.اين حقوقدانان برجسته ضمن اشاره به آيه شريفه «ان الله يامر بالعدل و الاحسان» عدالت را محور اصل شريعت و فعاليت دانستند و افزودند: هرچيزي كه با اين اصل متعارض باشد در شريعت جايي ندارد ايشان در ادامه به اين نكته اشاره كردند كه با وجود اهميت بحث عدالت مي توان ادعا كرد كه اين اصل حداقل هدف رسالت پيامبر عظيم الشان اسلام است و هدف اصل رسالت پيامبر (ص) رساندن زندگي به «فراعدالت» است كه در احياي مكارم اخلاق تجلي مي يابد. ايشان در ادامه ضمن اشاره به حديثي از امام علي (ع) در حكمت 231 نهج البلاغه كه مي فرمايند «العدل الايضان و الاحسان التفضل» به موضوع فضل و تفضل اشاره كردند و احسان و تفضل را فراي عدالت دانستند. ايشان جهان بيني اخلاقي قرآن را بر پايه احسان و تفضل و شريعت را در معناي اخص آن حداقل ضروريات اخلاقي دانسته و آرمان گرايي و آيده آل هر اخلاقي را فراتر دانستند.ايشان در ادامه ضمن امعان نظر «زندگي محسنانه» به عنوان زندگي اخلاقي به تكرار 15 مرتبه يي كلمه «محسنين» در قرآن اشاره و خاطرنشان كردند كه براساس آيه شريفه «ان رحمه الله قريب من المحسنين» مي توان گفت فردي كه تنها به تكاليف عمل مي كند معشوق خداوند متعال نمي تواند قرار بگيرد.استاد محقق داماد در ادامه سخنراني مبسوط شان به حسن ايمان از ديدگاه اسلام اشاره كردند و افزودند در حالي كه در مسيحيت ايمان براساس عشق و حب تعريف مي شود در اسلام ايمان مبتني بر «معرفت» است و از آنجا كه معرفت يعني «متحد شدن با همه خوبي ها»، مومن بودن واقعي را مستلزم كسب فضايل و ميقات الهي از جمله «ودود و دوستي و بخشندگي (عفو كردن)» دانستند و كينه ورزي را متعارض با ايمان واقعي قلمداد كردند. ايشان درباره بحث عفو به موضوعي فراتر از آن با عنوان صفه اشاره كردند كه به معني عفو كردن و فراموش كردن موضوع است.در پايان استاد محقق داماد برخورد اخلاقي با مهاجران را از مصاديق احسان دانستند و با اشاره به تاريخ صدر اسلام كه مسلمانان مدينه، مهاجران را بر خودشان ترجيح مي دادند، به نحوه برخورد با مهاجران افغاني در ايران آن را به عنوان نمونه و مصداقي از حركت محسنانه برشمردند.
□
روزنامه اعتماد، شماره 2861 به تاريخ 7/10/92، صفحه 7 (انديشه)
