به گزارش خبرنگار حقوقي قضايي باشگاه خبرنگاران، دیوان بین المللی كیفری، اولین دادگاه بین المللی كیفری است كه مسئولیت پیگیری دردناكترین جنایاتی كه موجب نگرانی جامعه بین الملل مي‌شود را به عهده دارد .
تاسیس یک دادگاه کیفری بین المللی که صلاحیت رسیدگی به جرائم مهم بین المللی را داشته باشد با بیم و امید‌های بسیاری همراه بوده و هست.
جامعه بین المللی قبل از دیوان مذكور تا به حال چندین دادگاه بین المللی كیفری را تجربه كرده است كه مسئولیت آن دادگاهها هم رسیدگی به جنایات دلخراشی بود كه دغدغه‌های جهانی را به طور گسترده ای برانگیخت .
**دادگاه نورنبرگ و توكيو نخستين دادگاه بين المللي
انديشه تشكيل اين ديوان به سال‌هاي پس از جنگ جهاني مربوط مي‌شود و نخستین دادگاهی که به اراده جامعه بین الملل برای رسیدگی به جرایم مرتکبان تشکیل شد، دادگاه نورنبرگ و سپس دادگاه توکیو بود.
**تشكيل دادگاه نورنبرگ و توكيو و ايجاد تحولي شگرف در حقوق بين الملل
تشکیل دو دادگاه نورنبرگ و توكيو تحولی شگرف رادر حقوق بین الملل ايجاد كرد، چرا که برای نخستین بار در تاریخ جامعه جهانی با تشکیل یک دادگاه بین المللی به جرایم مهمی نظیر نسل کشی و جنایت علیه بشریت که مرتکبان آنها عموما رهبران کشورها و افراد بلند پایه نظامی و غیر نظامی بوده اند رسيدگي مي‌شد.
پس از این دو و همزمان با آغاز جنگ سرد، رویای تشکیل یک مرجع بین المللی برای رسیدگی به جنایات مهم به محاق فراموشی سپرده شد، اما با شروع اضمحلال بلوک شرق بار دیگر جامعه جهانی نفسی تازه کرد و با ایجاد دادگاه‌هایی ویژه مرتکبان جنایات مهم را تحت پیگرد قرار داد. از این زمره می‌توان به دادگاه ویژه سازمان ملل متحد برای رسیدگی به جنایات یوگوسلاوی سابق و دادگاه ویژه برای رسیدگی به جنایات رواندا اشاره کرد.
**ويزگي مشابه دو دادگاه
نخست آنکه همه آنها برای یک دوره مشخص تشکیل شده اند. به عنوان مثال: دادگاه رسیدگی به جنایات یوگوسلاوی سابق با محاکمه و کیفر آخرین متهم به ارتکاب جنایت، موضوعیت خود را از دست داده و موجودیتش به پایان می‌رسد.
دوم آنکه حوزه صلاحیت این دادگاهها محدود به مرتکبان خاص است. باز هم به عنوان مثال دادگاه یوگوسلاوی، مطابق ماده یک اساسنامه، این دادگاه تنها صالح به رسیدگی به جنایات افرادی است که از سال ۱۹۹۱ میلادی به نوعی در ارتکاب خشونت مسئول بوده اند و صلاحیت این دادگاهها محدود به زمان و افراد خاص می‌شود.
گفتني است؛ شرایط در دیوان کیفری بین المللی متفاوت بوده و این دیوان دایمی است و می‌تواند به جنایات مهم که توسط هر فردی انجام شده رسیدگی کند.
مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۸۹ از کمیسیون حقوق بین الملل خواست که پیش نویس اساسنامه تاسیس یک دادگاه کیفری بین المللی را تهیه کند.
نمایندگان صد و شصت کشور در تاریخ ۱۵ ژوئن ۱۹۹۸ به مدت یک ماه در شهر رم ایتالیا گرد هم آمدند و پس از یک ماه مذاکرات دیپلماتیک سرانجام در ۱۷ ژوییه همان سال، اساسنامه تشکیل دیوان كيفري بين المللي را تصویب کردند.
اگرچه الحاق کشورها به این اساسنامه منوط به توشیح و تصویب پارلمان کشورهای امضا کننده است و ایران نیز دو سال بعد این اساسنامه را امضا کرد، اما هیچگونه تصمیمی از سوی مجلس شورای اسلامی برای الحاق به آن اتخاذ نشد.
** ديوان كيفري بين المللي، نهادي دائمي
اين ديوان در راستاي پيگيري‌هاي يحقوقي بين المللي شكل گرفته و بر روی اساسنامه در ماده یک محدوده صلاحیت خود را چنین تعریف می‌کند: به اين وسیله دیوان کیفری بین المللی تاسیس می‌شود و این دیوان نهادی دایمی خواهد بود و قدرت اعمال صلاحیت به اشخاص مرتکب مهم ترین جرایمی که مایه نگرانی بین المللی است را خواهد داشت.
**استقلال، مهمترين ويژگي ديوان كيفري بين المللي
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های دیوان كيفري بين المللي استقلال آن است و اين دیوان یک نهاد کاملا مستقل به شمار می‌آید كه زیر نظر سازمان و یا هر ارگانی حتی سازمان ملل متحد، اداره نمی‌شود، ولي این به معنای قطع کامل همکاری‌ها نیست.
در همین ارتباط دیوان كيفري بين المللي یک موافقت نامه همکاری با سازمان ملل متحد به امضا رسانده، بر اساس بند یک ماده اول این موافقت نامه؛ سازمان ملل متحد، دیوان را به عنوان نهاد قضایی دائمی مورد شناسایی قرار می‌دهد. بند 2 همین ماده در ادامه اضافه می کند: سازمان ملل و دیوان متقابلا متعهد می‌شوند که موقعیت‌ها و ماموریت‌های یکدیگر را محترم شمارند، اما محدوده صلاحیت دیوان چیست و به بیان دیگر دیوان به چه جرایمی رسیدگی می کند؟
بر اساس بند 1 ماده پنجم اساسنامه رم پاسخ این پرسش را به روشنی بیان می‌کند: صلاحیت دیوان محدود است به مهم ترین جرایمی که مایه نگرانی مجموعه جامعه بین المللی است. دیوان به موجب این اساسنامه نسبت به جرایم زیر صلاحیت رسیدگی دارد:
*جرم نسل کشی
*جرایم ضد بشریت
*جرایم جنگی
*جرم تجاوز
جرم نسل کشی: مطابق ماده شش اساسنامه منظور از نسل کشی در این اساسنامه هریک از اعمال زیر است که به قصد نابود کردن تمام یا قسمتی از یک گروه ملی، قومی، نژادی یا مذهبی …ارتکاب می‌یابد:
* قتل اعضای گروه
* صدمه شدید نسبت به تمامیت جسمی یا روحی اعضای گروه
* قرار دادن عمدی گروه در معرض شرایط زندگی نامناسبی که منتهی به زوال قوای جسمی کلی یا جزیی آن بشود.
* تحمیل اقداماتی به منظور جلوگیری از توالد و تناسل گروه
* انتقال اجباری کودکان گروه به گروه دیگر