مواجهه گاندی با کارچاق کن ها در دادگستری هند

تجربه گذشتگان، بازخوانی معاصران و عبور آیندگان

محمود وزیری

برای من که در ابتدای راه وکالت هستم، تجربه کاری دیگران و به خصوص وکلایی که در جهان شاخص شده اند همیشه مورد توجه و تامل بوده است. عموماً این تجربه ها در بخشی حاکی از ویژگی های شخصیتی گذشتگان بوده که بازخوانی آنها در ساخت و حفظ شخصیت آزاد و محترم برای خود و دیگری موثر واقع می شود. اما بخش دیگری از این تجربیات راوی چگونگی مواجه این بزرگواران با مسائل نظام قضایی و پیشبرد اخلاق حرفه ای وکالت بوده است.

نگارنده قصد دارد با کنکاش در بخش اخیر تجربیات گذشتگان و بازخوانی ایده ها و راه های خلاقانه آنها برای حل مشکلات حرفه وکالت به طرح سوالات تازه در خصوص مشکلات موجود برسد. همچنین امید است این سوالات تازه که از ایده تجربه دیگران برخاسته اند و راه های مشکلات ما را به پرسش نشسته اند پاسخ هایی بدیع و تازه از خرد جمعی وکلا دریافت دارند. صنف وکالت در ایران از حدود شصت سال پیش به استقلالی نسبی دست یافته است مسئله ای که حفظ آن مهم و داشتن آن متمدنانه می باشد اما این صنف تا دست یابی به اخلاق حرفه ای و هویت صنفی مطلوب راه درازی در پیش دارد.

یک وجه استقلال وکیل اگر چه استقلال کانون های وکلاست که با انجام مراحل قانونی صورت پذیرفته است اما وجه دیگر آن ساختن هویت و اخلاق حرفه ای برای شغل وکالت، متناسب با مسائل جامعه است، که این وجه دوم نه با قانون و دستور بلکه در حوزه عمومی و با گفت وگو ونقد، تفاهم، تحمل رنج و عشق (پدرام،۱۶۰،۱۳۸۸) میسر و امکان پذیر خواهد شد.

این نوشتار می خواهد این بار از منظر تجربه دیگران دریچه گفت و گو و نقد را در جامعه وکالت باز نماید و امید دارد وکلای دیگر نیز با بازخوانی تجربه های وکالتی وکلای شاخص و یا تجربه های آموزنده باب گفت وگو و نقد را مفتوح نگاه داشته و خرد جمعی وکلا با تامل در آنها راههای عبور از مشکلات کنونی را برای آیندگان سهل تر نماید.

********************************************

مواجهه گاندی با کارچاق کن ها در دادگستری هند

تجربه وکالت در هند برای گاندی مواجه با خیل عظیم کارچاق کن ها بود. گاندی که در ابتدای کار خود برای کسب تجربه عملی به مدت شش ماه هرروز به دادگاه عالی بمبئی می رفت تا جریان امور را نظاره کند دریافت که نه تنها حقیرترین حقوقدانان بلکه والامقام ترین وکلای دعاوی همگی با چرب کردن سبیل کارچاق کن ها وکالتی را عهده دار می شوند(ودمهتا،۱۳۲،۱۳۶۲) گاندی که وجود کارچاق کن ها را فضیحتی برای حرفه وکالت می دانست از هر نوع ارتباط با آنها اجتناب ورزید و بدین گونه به مدت چندین ماه هیچ دعوایی به او ارجاع نشد. گاندی در اولین تجربه وکالتی خویش در دادگاهی بدوی به عنوان وکیل مدافع ظاهر شد. وی وقتی که می خواست از شاهدی پرس و جو کند چنان از خود باخته و دست پاچه شده بود که هیچ سوالی به ذهنش نیامد و بر جای نشست. وی مجبور شد که دعوا و دستمزد ناچیزی را که گرفته بود به یک وکیل ساده ارجاع کند. (ودمهتا،۱۳۲،۱۳۶۲)

دومین تجربه وکالت گاندی پرونده یک تاجر هندی به نام دادا عبدالله شیت بود که دعوا در آفریقای جنوبی جایی که تجارتخانه دادا عبدالله قرار داشت طرح شده بود. از آنجا که مکاتبات در دادگاه های آفریقای جنوبی به زبان انگلیسی بود و وکلای هندی چندان در زبان انگلیسی بی تبحر بودند که از عهده مکاتبات انگلیسی بر نمی آمدند، دعوا به گاندی به خاطر تسلط به زبان انگلیسی ارجاع شد. لازم به ذکر است که مبلغ حق الوکاله دعوا بسیار ناچیز بود اما گاندی که از کار با کارچاق کن ها بسیار بیزار بود و حداقل گویا در یک مورد مجبور به استفاده از آنها شده بود کار بر روی پرونده داداعبدالله را در افریقای جنوبی پذیرفت (ودمهتا،۱۳۳،۱۳۶۲).

جریان پرونده ارجاعی به گاندی بدین قرار بود که دادعبدالله طی مدت زمان طولانی مبلغی حدود چهل هزار پوند به خویشاوندش شیت طیب بدون اخذ مدارک معتبر قرض داده بود، شیت طیب از عهده پرداخت قرض ها برنیامده بود و حالا داداعبدالله دادخواستی به خواسته مطالبه چهل هزار پوند به طرفیت شیت طیب تنظیم کرده بود. لازم به ذکر است حق الوکاله گاندی در این پرونده مبلغی حدود صدوپنج پوند به همراه خرج یک بار رفت و آمد به آفریقای جنوبی و تمام مخارج لازم در آفریقای جنوبی تعیین شده بود.(ودمهتا،۱۳۴،۱۳۶۲).

گاندی حدود شش ماه وقت صرف این پرونده نمود وی عمیقاً درگیر مساله شد و توانست اعتماد کامل طرفین دعوا را جلب کند. وی طرفین دعوا را متقاعد نمود به جای اینکه یک دعوای پرخرج و طاقت فرسا را ادامه دهند مساله را به حکمیت ارجاع کنند. حکم به نفع دادا عبدالله رای داد و مقرر کرد سی هفت هزار پوند به وی پرداخت شود. گاندی سپس با حسن تدبیر داداعبدالله را راضی کرد به جای اینکه مطالباتش را یکجا طلب کند و طرف دعوا را از هستی ساقط نماید پول مذکور به اقساط پرداخت شود. گاندی از موفقیت در پرونده اش غرق شادی شد و به این نتیجه رسید که:

وظیفه راستین یک وکیل، بهره کشی رسمی و خصومت آمیز (از یک دعوا) نیست بلکه ترغیب به مصالحه و سازش است.(ودمهتا،۱۳۶،۱۳۶۲)

از تجربه بالا می توان این محورها را دریافت و سوالات ذیل را می توان از آن استخراج کرد:

۱. به صرف وجود ساز وکارهای ناعادلانه و فساد در دستگاه عدالت نمی توان حرفه وکالت را نیز با انجام آن کارها ناگزیر دانست ولو اینکه به مدت چند ماه هیچ پرونده ای نداشت. همچنین با آموختن و تبحر در راه های غیر قضایی حل و فصل پرونده، همچون میانجیگری و حکمیت... می توان از مواجهه با فساد در سیستم دادگستری اجتناب نمود. در این خصوص می توان جلسه ای از جلسات کاراموزی را به آموزش روش های مذاکره، میانجیگری و حکمیت اختصاص داد. همچنین معرفی کتب موجود در این زمینه نیز به وکلای ناخرسند از سیستم قضایی کمک خواهد نمود تا مهارت های خود را در روشهای غیر قضایی افزایش داده و بدینوسیله مراجعات خود را به دادگستری به حداقل ممکن برسانند.

۲. حق الوکاله گاندی در پرونده فوق الذکر به نسبت خواسته بسیار ناچیز بود و حق الوکاله حدود ۲ درصد خواسته می شد. به نظر می رسد بحث حق الوکاله، میزان آن در دعاوی ، چگونگی دریافت آن و ... بحثی است که بهتر است به صورت شفاف تر در جامعه وکالت مورد گفت وگو و نقد قرار گیرد. به بیان دیگر آیتم های موثر در هر موضوع برای تعیین مبلغ حق الوکاله چه مواردی می باشد؟ در نوشتن یک لایحه برای مراجعه کننده آیا باید زمانی که جهت تنظیم لایحه صرف می شود را برای تعیین حق الوکاله مبنا قرار داد و یا موضوع پرونده مذکور، شخص مراجعه کننده و...؟

۳. گاندی برای پرونده فوق الذکر حدود شش ماه وقت صرف نمود وی در این مدت عمیقا درگیر مسئله شد. در واقع زندگی در عصر دیجیتال که در آن برخی کارها آنی و کمتر از آنی انجام می شود گویا صبر و تامل را از ما گرفته و به مقیاس آن کارها این انتظار برای ما ایجاد شده است که اختلافات ولو هر چند کوچک سریعاً به نتیجه برسند حال آنکه اختلافات دو طرف دعوا زمانی به پایان خواهد رسید که هر دو طرف به فهم مشترکی از ماجرا برسند و به آن پایبند باشند حصول این فهم مشترک به ویژه آنجا که دعوا با میانجیگری و بدون مراجعه به دادگستری در جریان حل و فصل است امری زمان بر و انرژی بر خواهد بود. بنابراین یک وکیل حرفه ای علاوه بر دانستن قواعد حقوقی، صبر و تامل فراوان نیز بایستی داشته باشد.

۴. رعایت اخلاق و پایبندی به وکالت حرفه ای موجب شد تا گاندی بتواند اعتماد هر دو طرف دعوا را جلب نماید، به بیان دیگر تعهد گاندی به رعایت اخلاق مهم تر از تعهدات گاندی به موکل خود بود به همین جهت طرف مقابل دعوا نیز به او اعتماد نمود. در همین زمینه می توان پرسید: مرز تعهدات یک وکیل به موکل خود تا کجاست؟ وکیل بابت پولی که از موکل خود گرفته چقدر مسئول است؟ آیا باید پیش از انکه به موکل در خصوص راه های حقوقی موجود کمکی نماییم و یا مشاوره ای بدهیم به سنجش عمل وی با ارزش های اخلاقی بپردازیم و در صورت محق شناختن وی به او مشاوره بدهیم و یا اینکه با این فرض که قضاوت اخلاقی کردن در خصوص عمل دیگران از عهده و توان ما خارج است بدون سنجش اخلاقی عمل موکل در خصوص راه های موجود به وی مشاوره دهیم به طور مثال به فردی که حقی ندارد راه های اطاله دادرسی را بیاموزیم و یا در فرضی بدتر با قبول وکالت وی موجبات اطاله دادرسی را فراهم نماییم؟

۵ . گاندی به عنوان یک وکیل دادگستری با ارجحیت دادن به این مهم که وظیفه وکیل دادگستری ترغیب مصالحه و سازش است طرفین را از پیگیری دعوا در دادگاه منصرف و به حکمیت ارجاع داد، همچنین در مرحله اجرا نیز با در نظر گرفتن شرایط خوانده زمینه اجرا را به نحوی که آسیب جدی به خوانده نرسد ضمن حفظ حقوق و مطالبات موکل خویش، فراهم نمود. آموزه های اخلاقی حرفه ای وکالت در این خصوص که وظیفه یک وکیل در پرونده چیست، به ما چه می گوید؟ آیا یک وکیل باید پرونده را به فرجامی انسانی برساند؟ و یا اینکه تنها به حفظ حقوق موکل خود فکر نماید ولو اینکه طرف دیگر از هستی ساقط شود؟ آیا ما صرفاً وکیل موکل خویش هستیم؟ و یا پیش از آن که وکیل موکل خویش باشیم انسانی هستیم که در کنار همین حاکمان و محکومان زندگی می کنیم.

پاسخ به سوالات بالا، طرح سوالات تازه ، نقد به نگرش نگارنده ، طرح تجربیات مشابه ، بازگویی برداشت های متفاوت و... به غنای بحث فوق می افزاید و به نگارنده در یافتن ایرادات خویش یاری می <A href="mailto:رساند.Mahmod.Vaziri@gmail.comمنابع">رساند.

Mahmod.Vaziri@gmail.com

منابع</A>

پدرام، مسعود، سپهر عمومی روایتی دیگر از سیاست نظریات آرنت و هابرماس،نشر یادآوران، چاپ اول تهران، سال ۱۳۸۸

ودمهتا، مهاتما گاندی و پیروان راه او، ترجمه محمود عنایت، انتشارات هفته، چاپ اول، تهران، سال۱۳۶۲

برگرفته از وبلاگ وکلای ملت