بهمن كشاورز - وکیل دادگستری
1- اصل هفتادم قانون اساسي مي فرمايد: «رييس جمهوري و معاونان او و وزيران به اجتماع يا به انفراد حق شرکت در جلسات علني مجلس را دارند و مي توانند مشاوران خود را همراه داشته باشند و در صورتي که نمايندگان لازم بدانند وزرا مکلف به حضورند و هرگاه تقاضا کنند مطالبشان استماع مي شود.» ملاحظه مي شود اين اصل چند مطلب متفاوت را در بردارد.
2- اولين دلالت اين اصل اين است که رييس جمهوري و ساير مقامات برشمرده شده حق شرکت در جلسات علني دارند. دومين دلالت اين است که در صورتي که نمايندگان لازم بدانند وزرا مکلف به حضورند. مفهوم اين بيان اين است که ساير مقامات احصا شده، ولو اينکه نمايندگان لازم بدانند – به موجب اين اصل – تکليف به حضور ندارند. بديهي است بحث سوال و استيضاح موضوع جداگانه اي است. سومين دلالت اين اصل اين است که هرگاه مقامات برشمرده شده با استفاده از حق حضور در جلسه علني شرکت کنند اگر تقاضا کنند که مطالبشان استماع شود مجلس مکلف به قبول است و نمي توانند آنان را منع و اين حق را از ايشان سلب کنند.
3- بنابراين رييس جمهوري مي تواند با اعمال حق خود در جلسه علني مجلس شرکت و از مجلس تقاضا کند اظهاراتش شنيده شود. مجلس مکلف به قبول است و طبعا تعيين مدت صحبت رييس جمهوري با توجه به دستور روز، برعهده هيات رييسه است. زيرا تا آنجا که بنده مي دانم در اين خصوص در قانون اساسي يا آيين نامه داخلي ضابطه معيني پيش بيني نشده است.
4- رييس جمهوري مي تواند صرفا از حق حضور و حق نطق خود استفاده و پس از پايان سخن مجلس را ترک کند. مجلس ابزار قانوني براي وادار کردن به ماندن و شنيدن اظهاراتي که ممکن است نمايندگان درخصوص بيانات او داشته باشند و – به طريق اولي- پاسخگويي به سوالات نمايندگان به موجب اصل هفتادم ندارد. باز هم يادآوري مي شود موضوع اصل هفتادم را با بحث سوال و استيضاح نبايد درآميخت.
5- ممکن است تصور شود قيد «... در صورتي که نمايندگان لازم بدانند...» عبارت «... مطالبشان استماع مي شود» را نيز در برمي گيرد. اين استنباط صحيح نيست زيرا اين قيد به تکليف وزرا به حضور برمي گردد و اثري به مابعد آن ندارد و عبارت «... هرگاه تقاضا کنند مطالبشان استماع مي شود» ناظر به مقاماتي است که در صدر اصل هفتادم برشمرده شده است.
يعني رييس جمهوري، معاونان او و وزيران. البته ممکن است شبهه انحصار قسمت آخر اصل به وزرا نيز مطرح شود اما با توجه به نظر غالب درخصوص جملات متعاطفه اين شبهه ضعيف است و جنبه قوي تر قضيه همان است که عرض شد.
6- نتيجه اينکه اگر رياست محترم جمهوري قصد شرکت در جلسه علني مجلس و سخن گفتن و ترک مجلس را داشته باشد بدون اينکه در انتظار شنيدن سخنان نمايندگان بماند اين حق براي ايشان وجود دارد. بديهي است نمايندگان محترم نيز مي توانند پس از رفتن ايشان هرچه مي خواهند درخصوص مطالبشان بيان کنند. والله اعلم
روزنامه شرق ، شماره 1648 به تاريخ 26/10/91، صفحه 1 (صحفه اول)