عباس محمدي اصل - جامعه شناس و مدرس دانشگاه
در جوامع سنتي مثل جامعه ما مجازات جرم تسكين و مرهمي است بر وجدان جريحه دار شده جمعي. آنجايي كه وجدان مخاطب آسيب مي بيند در واقع مكانيزم هاي كيفري تلاش مي كنند از طريق بازنمايي جمعي تسكين دهنده و ترميم كننده باشند. اگر در يك فضاي عقلاني امكانات زيست مناسب فراهم باشد مثلاافراد به مشاغلي بپردازند و درآمد كافي داشته يا سر موقع ازدواج كنند، به اين ترتيب ساير نيازهايشان رفع شده و ديگر نيازي به انحراف و كج روي باقي نمي ماند و اگر انحرافي رخ دهد نشانه ناكارآمدي ها يي است. منتها در اجتماع سنتي به نظر مي رسد كه خود اين منحرفان مسوول اعمال شان هستند و معلول ناكارآمدي هاي جامعه به حساب نمي آيند، بنابراين اگر از آنها انحرافي سر بزند جامعه بهترين روش كيفر يعني تنبيه آنها در ملاءعام را
در نظر مي گيرد. در اين زمينه بايد به دو نكته ديگر توجه كرد. جامعه ما مبني بر توليد نيست يعني ما از رانت منابع طبيعي استفاده مي كنيم و در زندگي كه دسترسي به اين رانت هم برابر نيست با انواع تبعيض آميخته است، در نتيجه دو اتفاق مي افتد: اول اينكه ما وقت زيادي براي فراغت داريم چون كار نمي كنيم و نيازهايمان به واسطه اين رانت تامين مي شده و درست در همان اوقات فراغت ممكن است به انحراف فكر كنيم و جنبه عملي به آن مي بخشيم. بنابراين اگر فضاي رانت خواري همراه با تبعيض در توزيع امكانات زندگي و به علاوه امكان كج روي وجود داشته باشد نتيجه آن بروز انحرافاتي است كه اجتماع سنتي تلاش مي كند آنها را در همان مركز خود يعني مراكز گذران اوقات فراغت تنبيه كنند تا عبرتي براي ديگران باشد. دومين نكته نيز اين است كه به اين ترتيب انسجام افراد خوب و هم نوع حفظ شده و به اين ترتيب وجدان جمعي كه آسيب ديده دچار آرامش مي شود و فكر مي كند كه منحرف به عقوبت كار گرفتار شده و عدالت تحقق پيدا كرده است.
روزنامه اعتماد 11/9/91